مقالات

لیدنویسی

 ۱۳۹۷/۰۳/۱۲

لید و انواع آن

شروع خبر: لید Lead

اولین کلمات خبر سلاح ضربتی خبرنگار محسوب می شود.
در خبرنویسی باید با قرار دادن مهمترین ، پرهیجان ترین و گیراترین قسمت خبر در ابتدای آن بر بی اعتنایی خواننده غلبه کرد و او را مجذوب و شیفته ساخت.
نخستین جملات خبر را که حاوی خلاصه موضوع اصلی واقعه یا عمل است ، اصطلاحا (لید) می گویند.
در حقیقت لید وسیله ای است که اشتهای خواننده ای را که پس از دیدن تیتر متوجه خبر شده است،بیش از پیش به خواندن خبر ترغیب کرده و او را روانه شرح خبر می کند.

*مشخصات لید:
لید معمولا به یک یا چند عنصر خبری بسته به اهمیت آنها در رویداد پاسخ می دهد و اصولا باید دارای ویژگی های ذیل باشد:
لید معمولا بین ۲۰ تا ۳۰ کلمه است که ممکن است تا ۴۰ کلمه هم برسد ولی بهتر آن است که از ۳۰ کلمه تجاوز نکند. ( لید در صورتی می تواند ۴۰ کلمه باشد که در گزارش های خبری بکاربرده شود. )
لید باید با حجم خبر تناسب داشته باشد.
از تکرار کلمات در لید اجتناب شود.
لید نباید مبهم باشد.
لید نباید حاوی مطالب جزیی باشد.
لید حداکثر یک یا دو جمله است.
لید با زمان و مکان شروع نمی شود،مگر اهمیت ویژه ای داشته باشند.
از بکاربردن واژه های بیگانه و غیر آشنا در لید خودداری شود.
در لید از مخففات استفاده نشود.
نام یا عناوین اشخاص در کنار هم در لید نوشته نشود. ( در لید نباید نوشت: حجت الاسلام والمسلمین خاتمی، رییس جمهوری اسلامی ایران؛ بلکه باید تنها یکی را استفاده کرد)
بین نام یا عناوین اشخاص هر کدام معروف تر بود، باید از آن در لید استفاده شود.

از دو نوع لید در خبرها نباید استفاده کرد:
 الف : لید بی محتوا: در این نوع لید با وجود آن که از عناصر و ارزش های خبری استفاده شده ولی چیزی به مخاطب ارایه نمی دهد.
مثال: وزیر امورخارجه امروز در یک کنفرانس مطبوعاتی در خصوص تجارت جهانی صحبت کرد.
در این لید با توجه به این که عناصر و ارزش خبری در آن رعایت شده ولی خبر مهمی به مخاطب نمی رساند.
ب : لید پر محتوا: در این نوع لید بی جهت از تمام عناصر خبر  استفاده می شود.
مثال: حسن اکبری ، دانش آموز هیجده ساله ای که صبح دیروز از عرض خیابان ستارخان می گذشت در اثر برخورد با اتوبوس شرکت واحد کشته شد.
در این لید تمامی عناصر خبر آورده شده است و هیچ توضیحی و عنصری باقی نمانده تا در خبر ارایه شود.

برجسته  سازی عناصر در لید

در تنظیم لید می توان مطالب را با تاکید بر یکی از عناصر شش گانه خبر تنظیم کرد. درنتیجه آن عنصر خبری، برجسته تر از دیگر عناصر ظاهر می شود.

۱ـ لید که: رهبر انقلاب در سخنانی اعلام کرد که ایران هرگز به رهبری آمریکا در هیچ حرکت ضد تروریستی شرکت نمی کند.
رهبر انقلاب: که ـ برجسته سازی عنصر که در لید

۲ـ لید کی: فردا جواب کنکور سراسری اعلام خواهد شد. فردا: کی
نکته آن که در برجسته سازی عنصر کی ، لید با امروز، فردا، دیروز شروع نمی شود،مگر اینکه حساس و سرنوشت ساز باشد. مانند زمان امتحان کنکور، زمان معرفی قبول شدگان کنکور،  زمان تحویل سال و…

۳ـ لید کجا: تهران کانون گفت و گو های سیاسی برای حل بحران منطقه شد. تهران: کجا
در این نوع لید ارزش مجاورت مهم می باشد که باید در خبر آورده شود.

۴ـ لید چه:  ریل گذاری مترو تهران تا سه ماه دیگر به پایان می رسد. ریل گذاری: چه
بکار بردن این لید مشکل است و در آن (چه) حالت مصدری می گیرد . دیگر این که (چه) گاهی اوقات به عنصر چرا تبدیل می شود.
نقص فنی در چرخ های هواپیما باعث سقوط یاک چهل شد.         نقص فنی: چرا

۵ ـ لید چرا: جاری شدن سیل در گلستان منجر به مرگ چهارصد نفر شد.
جاری شدن سیل : چرا

 ۶ـ لید چگونه: با سخنان رییس جمهور امروز اجلاس وزرای جهانگردی کشورهای اسلامی آغاز بکار می کند.
با سخنان رییس جمهور: چگونه

نکته: در خبر باید دید کدام عنصر خبری مهمتر است تا اول در لید آورده شود و هر عنصر خبری که در لید اول بیاید،لید به نام آن گفته می شود. لید که، چه، چرا، چگونه، کجا، کی، که

انواع لید

۱- لید نقلی: این لید که در آن سخن نقل می شود، به سه صورت نوشته می شود:

الف) نقل قول مستقیم : این نوع لید در حالات ذیل به کار می رود :
زمانی که سخن شخص حساس است  و باید سخنان او بدون دستکاری و عین کلمات بیان شود.
در حالتی که نقل قول مستقیم نشانگر شخصیت و طرز فکر گوینده است.
در حالتی که خبرنگار می خواهد سخن منبع خبری را عینا عرضه کند.
در این لید در حد تصحیح اشتباهات دستوری  به شرط آن که معنی سخن عوض نشود،  می توان جای برخی کلمات را عوض کرد، در غیر این صورت باید از لید غیر مستقیم استفاده شود.
مثال:
رییس جمهور گفت: (( امیدوارم بوش اشتباه خود را جبران کند.))

ب) نقل قول غیر مستقیم: در این نوع لید، نقل قول دستکاری می شود و گیومه در آن حذف می شود ولی مفهوم اصلا نباید تغییر کند.
مانند:
رییس جمهوری گفت با سرمایه گذاری های جدید در صنعت برق تا پنج سال آینده سه نیروگاه در کشور ساخته خواهد شد.
در این نوع لید به جای گفت از واژه های دیگری چون اظهار داشت،اخطار کرد،فاش ساخت،ادعا کرد،هشدار داد، انتقاد کرد،یاد آور شد،ابراز داشت،درخواست کرد و … با توجه به بار معنایی هریک استفاده می شود.

ج) نقل قول تاکیدی یا جزیی: در این نوع نقل قول بخش کوچکی از یک جمله گوینده را برداشت کرده و آنرا بکار می بریم که این نشان از تاکید بر آن دارد، به این معنی که یک یا دو کلمه را در داخل گیومه  می بریم و برجسته می کنیم.
مثال:
رییس بانک مرکزی امروز اعلام کرد اقتصاد کشور به سوی ((شکوفایی و رونق)) گام برمی دارد.

۲- لید قیاسی:
در این نوع لید، در واقع دو خبر مورد قیاس قرار می گیرند.
مانند:
در حالی که تهران باهیجده درجه بالای صفر روزهای پاییزی را می گذراند، اردبیل با هفت درجه زیر صفر به زمستان زودرس رسیده است.
دامداران انگلیس برای جلوگیری از کاهش قیمت گوشت شصت هزار راس دام را کشتند؛ این در حالی است که مردم برخی کشورهای جنوب از گرسنگی می میرند.

۳- لید متراکم:
در این نوع لید اطلاعات در یک سطح قرار دارند و نمی توان به آنها اولویت داد.
در جریان سیل گرگان ۴۰۰ نفر کشته شده، ۱۰۰ میلیارد تومان خسارت برجای مانده و ۵۰۰۰ نفر از اهالی گلستان خانه خود را از دست دادند.

۴- لید پرسشی:
 در این نوع لید پرسشی مطرح می شود که هدف آن انگیختن توجه مخاطب است.
باگذشت یک هفته از سال تحصیلی، دانش آموزان سیستانی می پرسند بالاخره کی کتاب های درسی به دستشان می رسد؟
به گزارش خبرنگار ما از زابل،دانش آموزان هنوز کتابی برای مطالعه در اختیار ندارند. مسوول آموزش و پرورش زابل می گوید: مشکل نرسیدن کتاب هر ساله در این شهر تکرار می شود.

۵- لید فهرستی: نکات هم ارز به صورت فهرست شده در لید آورده می شوند.
مثال :
هیات دولت در جلسه دیشب دو تصمیم سرنوشت ساز اتخاذ کرد:
_ ایران در جنگ افغانستان بی طرف است.
_ مرزهای شرقی و غربی کشور بسته شد.

۶- لید عمقی و ساده:
 در این نوع لید، با خبرهای رو به رو هستیم که یک کل را تشکیل می دهند ( ذکر مطلب کلی، لید ساده ایجاد می کند ) و ما جزیی از این کل را که دارای اهمیت است برجسته کرده و به آن اشاره می کنیم، به این معنی که اول به کل اشاره می کنیم و سپس جزء مهم آنرا برجسته می کنیم. این نوع لید  بیشتر در قطعنامه ها، کنفرانس ها و جلسات بکار برده می شود.
_ مجلس لایحه طلاق را تصویب کرد که براساس آن زنان مطلقه در نیمی از دارایی همسر سابق خود سهیم می شوند.
تصویب لایحه طلاق: کل
زنان مطلقه در نیمی از دارایی همسر سابق خود سهیم می شوند: جزء مهم.

_ لایحه مالک و مستاجر در شور دوم به تصویب رسید که به موجب آن مالک می تواند پس از اخطار مستاجر خود را از خانه بیرون کند.
لایحه مالک و مستاجر: کل
مالک می تواند پس از اخطار مستاجر خود را از خانه بیرون کند: جزء مهم.

۷- لید توصیفی:
این نوع لید بیشتر درخبرهای هنری کاربرد دارد.
۱۸ میلیون دانش آموز با رفتن به کلاس درس، سال تحصیلی جدید را آغاز کردند. (ساده)
در حالی که باران پاییزی چهره شهر را تازه کرده است، امروز ۱۸ میلیون دانش آموز مرحله دیگری از زندگی خود را آغاز می کنند. ( لید توصیفی)

۸-لید ضرب المثلی یا تمثیلی:
سنگ بزرگ علامت نزدن است. وزیر جدید آموزش و پرورش گفت که قصد دارد همه واجدالتعلیم های کشور را پوشش دهد.
هر که بامش بیش ، برفش بیشتر. این روزها که که ارتفاع برف در برخی در مناطق شهری به نیم متر رسیده است،هزینه پاروکردن برف ناگهان  چند برابر افزایش یافته است.

 ۹-لید غیرمتعارف:
در خبرهای ورزشی،حوادث و هنری  کاربرد دارد.
بازیکنان ایران کم آوردند و با بدنی مجروح ناچار شدند بازی با عربستان را نیمه کاره رها کنند.

۱۰-لید تاریخچه ای:
در این نوع لید تاریخچه خبر به گونه ای باید آورده شود که خواننده متوجه نشود که این مطلب از گذشته گفته شده است.
وزیر کشور فرانسه دیروز استعفا کرد.
لازم به یادآوری است که وزیر کشور فرانسه به دلیل انفجار ماه گذشته در یک رستوران استعفا کرد.
در این مثال باید “ لازم به یادآوری است  ” را حذف و ادامه جمله را  با جمله بالا تلفیق کرد.
طریقه درست :  در پی حادثه انفجار ماه گذشته در پاریس، وزیر کشور فرانسه دیروز ناچار به استعفاء شد.

مردی که ۲۵ سال پیش همسرش را که در خیابان فردوسی کشته بود، دیروز توسط ماموران دستگیر شد.
نکته: مردی که ۲۵ سال پیش همسرش را کشته بود،سابقه خبر است که گاهی از خود خبر مهمتر می باشد.

وزیر بازرگانی در چابهار خبر از خرید کشتی های جدید داد، بدین ترتیب تعداد کشتی های تجاری ایران از ۱۳۵ فروند فراتر می رود.
وزیر بازرگانی در چابهار گفت: برای افزایش حمل و نقل امسال چند فروند کشتی دیگر خریداری می شود. (خبر ناقص می باشد، چرا که سابقه خبر ( تعداد کشتی های قبلی ) در آن بیان نشده است.)

***چند نکته قابل توجه
بهتر است که لید را با حروف اضافه شروع نکنیم.
در لید نباید از متذکر می شویم، یادآور می شود و گفتنی است استفاده شود، البته این افعال در خبر هم نباید استفاده شوند، چون نشان از گذشته و تکراری بودن مطلب دارد.
سابقه خبر باید در خبر آورده شود. در این صورت بهتر است اول خبر داده شود، بعد سابقه خبر به صورت کامل عرضه شود.
یکی از وظایف رسانه ها این است که سابقه خبر را به صورت کامل در خبر و یا بعد از خبر ارایه دهند، چرا که خبر بدون سابقه،کم ارزش است.

برای نظر دادن ابتدا باید به سیستم وارد شوید. برای ورود به سیستم روی کلید زیر کلیک کنید.